Warbixin ku saabsan tahriibka iyo waxyaabaha sababa.

Tahriibka

aragti qeexaysa sababaha keena iyo qaabka loo daawayn karo tahriibka da’yartu waa aafo qaran musiibo ummadeed iyo mushkilad caalami.

waxaad aad ka tagaysaa tii aad u dhalatoo

waxa aad tagaysaa tukaloon lagaa rabin

waxa aad ka tagaysaa tii aad lahaydoo

waxa aad tagaysaa tukaloo rag leeyahay

ninka tiisii soo qubay yurub kuma tisqaadoo

qof ka tagay dalkiisii tukalana wax ka mataro

meel aan lagaa tabin meel aan laguu tudhin

tolmiyo wall jirincidi kaa tix galinayn

waa erayadii :abwaan .axmed c/laahi maxamud (axmed fartaag)

beryahan danbe waxa si wayn u soo shaac baxay erayga “tahriib”oo ka turjumaya hayaanka is miidaaminta ku dhisan ee kalahaad, boqool, caraabe, guurayn iyo guulidba loogu jiro sidii loo beegsan lahaa in rar ka lagu furo deegaanada barwaaqada ah (waa sida ay socotadaasi aaminsan yihiine).

hadaba waa maxay tahriibku ama tahriibintu?

Tahriibintu waa in alaab la qarinayo lagu geliyo meel aan si sharci ah loo gelin karin , sida tahriibinta/koontarabaaninta maan-dooriyayaasha ,hubka iyo iwm.

Sidoo kale waxa uu noqonkaraa mid lagu koontarabaaninayo dad ladoonaayo in sida alaabta loo geliyo meel aanay si sharci ah ku geli karin.

Taas waxa lamida tahriibka oo ah hayaan ama socdaal aan sharci ahayn oo si miidaamo ah la doonayo in lagu gaadho meel gaadhsiinteeda la filayo in uu qofku ka heli karo baahidiisa noocay doonto ha ahaatee.

Tahriibku waa dhibaato soo jireen ah oo heerar kala duwan soo meray, qaabab kala duwana lahaan jiray.

Tahriibka dadku ama tahriibintoodu wax uu ka mid yahay falal denbiyeedyada qawaaninta caalamku la dagaalanto lana mid ah falal denbiyeedyada tahriibinta maan-dooriyaaasha iyo hubka.

Sababaha keena.

Sababaha ugu badan ee tahriibka keena waa dhaqaale iyo nolol raadin, waxa ku soo xiga kuwa dhinaca nabad-gelyada iyo amniga la xidhiidha , waxa kale oo dhici karta in loo tahriibo caafimaad raadin ,cilmi raadin amaba in la soo guto waajib diini ah iwm.

Tahriibka da’yarta soomaaliyeed.

inkastoo mushkilada tahriibku ay tahay dhibaato soo jireen ah , si wayna u soo shaac-baxday bilawgii sideetamaadkii qarnigii hore, oo taliskii hanta-wadaagga ahaa uu culays dhinaca xoriyada ah oo balaadhan saarey guud ahaan bulshada soomaliyeed gaar ahaan,deegaanka.

In ta badan waxa la arki jiray in hadba meesha ay colaad cusubi ka aloosantahay ay dadka ka hayaamaa ugu battaan tahriibayaasha , hase yeeshee waxa muuqata wakhtigan in tahriibkii muuqaal kale yeeshay oo maanta soomaalida oo kamid ah deegaanada ugu qalalaasaha badan geeska Afrika ay da’yarteedu yihiin kuwa ugu badan ee tahariibaya , taasi waxa keenaysaa inaynu is waydiino, wa maxay sababta u tahriibayaan?

Jawaabta su’aashan waa laga yaaba in lagu kala duwanaado , hase yeeshee inta ugu muhiimsan ee aan is leeyahay dadka intiisa badani way isla fahmi karaan ayaan si guud u tilmaamayaa.

Sababaha tarhiibka dhalinyarada

Shaqo la’aan 27-kii sanno ee u danbeeyey Soomaaliya waxa ay ahayd Amni darro iyo dagaalo sokeeye, sidoo kale waxa jiray heerka waxbarashada kala duwan oo xawli ku socday inkastoo tayada waxbarasho aad loo tuhunsanyahay, arintan waxa ka dhalatey in ay soo qalin jebiyaan oo suuqa soo galaan kumanaan dhalinyaro ah oo dugsiyada sare iyo jaamacadaha dalka ka soo baxay, kuwaaasoo suuqa kala kulma shaqo la’aan, ku abuurta rajo xumo iyo niyad jab hor leh, iyagoo weliba isu arka inay yihiin dad waxbartay oo ay qasab tahay inay helaan shaqo ay daalkii iyo juhdigii wabarashada kaga nastaan, dhidid koodiina midhihiisa goostaan.

Dhaqaale korodhsi waxa laga yaabaa in la arko, qoysas dhaqaale ahaan fiican, dhibaato kale oo muuqataana aanay haysan, hadana ubadkoodii u diraya yurub iyagoo jid dheer oo dhib badan u badheedhaya kuna bixinaya kumanaan doolar. Tahriibka noocan ahi maaha mid baahi dhaqaale keentay ee waa mid ku salaysan ka kordhi iyo arimo kale oo la mid ah.

Magac Raadin waxa iyana dhici karta in loo tahriibo in laga helo magac iyo maamuus, waayo bulshadu waxa ay tixgelin dheeraad ah siisaa qof kasta oo ka soo laabta ama ku nool wadamada reer galbeedka, iyadoon qof-nimadiisa iyo dad-nimadiisa midna fiiro gaar ah siinin.

Sharci Raadin dadka qaarkooda waxa ay u tahriibaan inay wadama galbeedka passport ka qaataan, taas oo keento in ay ka hayaamaan dalkooda.

Arintani waxa ay caqabad ku tahay ganacsigii, waxbarashadii, caafimaadkii iyo wax kasta oo u baahan in socdaal iyo safar dibedeed loo galo, sidaa awgeed ayey dadka in badan oo ka mid ahi ku andacoodaan inay u baahan yihiin sharciga wadamada reer galbeedka, ka dibna dariiqaa halista ah u maraan.

Caafimaad Raadin waxa iyana dhacda in qof la tahriibiyo amaba uu tahriibo si uu awood ugu yeesho inuu helo daryeel caafimaad oo tayo leh.

Midaynta ehelladda waxa tahriibka sabab u noqon kara dad ehel ah oo is raadsanaya sida wiil doonaya inuu waalidkii oo yurub uga horeeya u tago amaba lamaane is raadsanaya waxa lagu magacaabo (family union).

Sababahaasi waa arimaha ugu waaweyn ee keena tahriibka, waxa jiri kara oo iyana la tilmaamaa in ay sababaha ka mid tahay da’yarta oo aan helin doorkii ay siyaasada dalka ku lahaayeen.